Monumentuak eta eskulturak

SAN ANDRES ELIZA ETA BATAIARRI BISIGOTIKOA

Eraikin horri buruzko dokumentazio askorik ez dagoen arren, badakigu San Andres eliza estilo gotiko hutsekoa dela eta XVI. mendean berreraiki zela.

Hala ere, portada erromanikoa du hegoaldean eta barrualdean, VIII. mendeko bataiarri ikusgarri bat. Bera da, deskontatu arren, parrokia-eliza honetako bitxirik baliotsuena, apaingarririk gabea, kanpoko bi arkiboltak izan ezik, kanpai-formako portada baitute. Barruan, aldiz, bisigoda horren misterioa ezkutatzen da, haren grabazio geometrikoek, oso sinbolo erlijioso arkaikoek, adituen arreta piztu baitute. Oinarrizko, funtsezko eta zuzeneko hizkuntza da: garai hartan lehen urratsak ematen zituen Ormaiztegi baten harrizko aztarna.

Itzuli aurkibidera

ZUBIBIDEA

Gipuzkoan Iparraldeko trenbidea eraikitzeak benetako iraultza ekarri zuen probintzia horretako azpiegituretan, bai lurralde historikoa zeharkatu zuen burdinazko lehen bidea zelako, bai, batez ere, obren tamainagatik, ordura arte guztiz ezezagunak baitziren eta obrak azkar egin baitziren. Hain zuzen ere, lehenengo lanak 1858ko ekainaren 22an hasi ziren, eta sei urte geroago, 1864ko abuztuaren 15ean, Gipuzkoa egituratzen zuten 100 km-ak inauguratzeari ekin zioten, baina baita Madrilerako jarraipena osatzen zuten gainerako 540 km-ak inauguratzeari ere.

Gipuzkoan Iparraldeko trenbidea eraikitzeko, azpiegitura garrantzitsuak eraiki behar izan zituzten, guztira 34 zubi, 10 metrotik gorako argiarekin. Horietatik hamabostek Oria ibaiaren ibilgua zeharkatzeko balio zuten, eta gainerakoekin, berriz, Salera errekaren eta Estanda, Leitzaran, Urumea, Oiartzun eta Bidasoa ibaien ibilguak gainditzeko. Iparraldeko trenbidearen hamaika zubiak egitura metalikokoak ziren, eta gainerakoak harlanduzkoak. Lehenengoen artean, zalantzarik gabe, hizpide duguna nabarmentzen zen: Ormaiztegiko biaduktua, sareta anizkunen bidez egindako metalezko habeekin, bost bao, 288 metroko luzera eta 35 metroko gehieneko altuera zituen. Hainbat erregistro nazional gainditu zituen bere garaian. Alexandre Lavalley ingeniari frantsesak diseinatu zituen harlanduzko bi estribu eta lau zutabe handiren gainean, sareta anitzen bidez eginak, eta Sociedad Ernest Gouin et Compagnie elkarteak Batignolles auzo parisinoan zituen tailerretan fabrikatu zituen.

Gerra Zibilean, erretiratutako soldadu errepublikanoek biaduktua baliogabetzea erabaki zuten, eta, beraz, 1936ko irailaren 20an soplete batez moztu zituzten Madril aldeko lehenengo bi tarteak. Armada matxinoaren esku zeudenean, agintariek berehala berreraikitzea erabaki zuten. Sendotzeko, tarteko zutabe batzuk eraiki zituzten, errail zaharren bidez hormigoi armatuz egindako egiturekin. 1937ko otsailaren 1ean berriro sartu zen jardunean. Behin-behineko irtenbidea izan zen, baina 1995. urtera arte zerbitzuan egon zen, Fernández Casadok diseinatutako batek behin betiko ordeztu zuen arte. Ormaiztegiko zubia Euskal Herriko kultura-ondarearen oinarrizko pieza da.

Itzuli aurkibidera

MEATZE-BAGONETA

Ormaiztegi funtsezko lekua izan da eskualdeko meatzaritzarako, Mutiloako eta Zeraingo burdinaren irteera naturala ikusi baitzuen udalerri horretan. Gaur egun, meatze-jarduera desagertu egin da, baina oraindik ere nabarmena da paisaia asko eraldatu dela, eta meatze-trenbidearen lur-berdinketa bezalako aztarna interesgarriak daudela. Euskal Herriko meatzaritzaren museoak (Gallarta) utzitako kadenilla-bagoneta honek jarduera horretan guztian atzera egiten du.

Itzuli aurkibidera

HORMA-PINTURA

BALUren orígen lokaleko artista ezagunaren kale-horma, 200 metro koadro baino gehiagokoa, ziurrenik Europako handiena; Zubipe kiroldegiaren fatxada nagusia ikus daiteke, udalerriaren historia erakusten duten bi irudi ikusgarrirekin: Ormaiztegiko bainuetxea eta tren-geraleku zaharra, horma-irudiaren aurrean zeudenak.

Haren oinetan QR kode bat dago, proiektuari buruzko informazio gehiago ematen duena. Dena den, hormari edo horman aurkezten diren bi tokiei buruz gehiago jakin nahi duenak Ormaiztegiko Zumalakarregi Museora hurbildu behar du.

Itzuli aurkibidera

TOKIKO TXIRRINDULARITZAREN OMENEZKO ESKULTURA

Ormaiztegi txirrindularitzarekin tradizioz lotutako herria da. Nazioarteko txirrindularitzari izen handia eman dion arren, Jon eta Gorka Izagirre anaiak kasu, lehen txirrindulari asko egon dira kategoria profesionalean, hala nola Jose Ramón Izagirre eta Iñaki Maiora, Espainiako ziklolocross txapelketa bi eta lau lortu zituztenak, hurrenez hurren.

Baina izen horiek alde batera utzita, bizikleta-tradizioa presente dago herrian, prestakuntza-eskolen lanean, adin eta sexu guztietako jarduera zikturista, edo boluntarioen lanari esker antolatutako txirrindulari-proba garrantzitsuak, hala nola urte bakoitzeko urtarrilean egiten den ziklo-proba, edo ZIU kategoriako Gipuzkoako Proba Klasiko juniorra.

Eskultura hau 2022an inauguratu zen, eta kirol hau babesten eta gozatzen duten ormaiztiar guztiak omentzen ditu.

Itzuli aurkibidera